Ομαδική εκπαίδευση-εποπτεία σχετικά με τις Δυσκολίες Ανάπτυξης Ταυτότητας Φύλου στο ΙΨΥΠΕ – Π. Σακελλαρόπουλος­

 Μάρτιος 2021

Θεσμικό πλαίσιο

Διεπιστημονικό πρόγραμμα του ΙΨΥΠΕ – Π. Σακελλαρόπουλος με τη συνεργασία εξειδικευμένου εξωτερικού επιστημονικού συνεργάτη για διενέργεια ομαδικής εκπαίδευσης και εποπτείας πάνω στην ψυχοθεραπευτική εργασία με εφήβους, μετεφήβους και νεαρούς ενήλικες, οι οποίοι/ες αντιμετωπίζουν δυσκολίες ανάπτυξης ταυτότητας Φύλου.

Σε αυτή την πρώτη Εισαγωγική φάση (6 εισηγήσεις Μάρτιος-Ιούλιος 2021) το Πρόγραμμα θα λειτουργήσει ως preliminary course, βασικής επισκόπησης και επεξεργασίας, και η εμπειρία του θα αξιοποιηθεί για την οργάνωση επόμενων προγραμμάτων, κλινικής εμβάθυνσης, κατά την ερχόμενη ακαδημαϊκή περίοδο. Το συγκεκριμένο εγχείρημα απαντά σε μία από τις σημαντικές προκλήσεις του πεδίου της ψυχικής υγείας και της εποχής μας.

Μετά το πέρας του εποπτικό-εκπαιδευτικού προγράμματος δρομολογείται και η διαβούλευση-αξιολόγηση επί της πιθανότητας δημιουργίας αντίστοιχης κλινικής Μονάδας στο πλαίσιο λειτουργίας του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών & Ενηλίκων – Π. Σακελλαρόπουλος.

Συνοπτική περιγραφή προγράμματος:

Στις μηνιαίες συναντήσεις εποπτείας θα λαμβάνει χώρα διερεύνηση της πορείας και της κατάστασης κάθε περιστατικού και εις βάθος ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών σχετικά με τη ψυχοθεραπευτική διαδικασία με παιδιά, εφήβους ή μετεφήβους που διερευνούν το φύλο τους ή αντιμετωπίζουν συμπτώματα ΔΦ.

Οι μηνιαίες εκπαιδευτικές συναντήσεις θα εστιάζουν στα κάτωθι:

• αποσαφήνιση σχετικών όρων και ‘αποδόμηση’ του φαινομένου ΔΦ – ενσώματες, κλινικές, κοινωνικές και άλλες προεκτάσεις
• συζήτηση σχετικής βιβλιογραφίας από τον ευρύτερο κλάδο της ψυχιατρικής, της ψυχανάλυσης και άλλων προσεγγίσεων σχετικά με το φαινόμενο της ΔΦ

Σε ποιους απευθύνεται;

Η εκπαίδευση-εποπτεία απευθύνεται σε ψυχαναλυτικούς ψυχοθεραπευτές/τριες των Τμημάτων και Μονάδων του Ινστιτούτου αλλά και τυχόν σε συνεργάτες άλλων ειδικοτήτων αναλόγως της σχετικής διαθεσιμότητας (αριθμός συμμετεχόντων: 6-12 άτομα).

Διάρκεια – Αριθμός Εισηγήσεων

Το πρόγραμμα αναπτύσσεται αρχικά σε 6 μηνιαίες συναντήσεις 2ωρης διάρκειας και διαρκεί από τον Μάρτιο έως και τις αρχές Ιουλίου του 2021.

Ημέρα, ώρα και τρόπος διεξαγωγής

Παρασκευή 11.00-13.00 / Μάρτιος 2021 - Ιούλιος 2021 / 1 φορά τον μήνα

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών & Ενηλίκων – Π. Σακελλαρόπουλος

Εσπερίδων 85 & Μενελάου - Καλλιθέα, Αθήνα

Λόγω των έκτακτων μέτρων της πανδημίας το πρόγραμμα θα διεξαχθεί, τουλάχιστον αρχικά, μέσω τηλεδιάσκεψης από σύνδεσμο που θα σταλεί εγκαίρως στους/στις συμμετέχοντες/ουσες.

Κλινικό πλαίσιο

Ο αριθμός των παιδιών και εφήβων που παραπέμπονται σε υπηρεσίες ταυτότητας φύλου (ΤΦ) με συμπτώματα δυσφορίας φύλου (ΔΦ) έχει αυξηθεί ραγδαία στον δυτικό κόσμο τα τελευταία 7 χρόνια. Για παράδειγμα, στην Αγγλία μόνο κατά το έτος 2018- 2019 παραπέμφθηκαν 2.539 έφηβοι και νέοι για υποστήριξη σχετικά με την ΤΦ τους. Παράλληλα έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, καθώς το 70% των εφήβων που παραπέμπονται παγκοσμίως, είναι κορίτσια. Το φαινόμενο έχει εγείρει μεγάλη συζήτηση αλλά και διαφωνίες στην κλινική, πανεπιστημιακή και ακτιβιστική κοινότητα, αλλά και σύγχυση σε γονείς και κηδεμόνες σχετικά με ιατρικά, ψυχολογικά και ηθικά ζητήματα που προκύπτουν. Πολλές φορές ο διάλογος αναφορικά με την κατάλληλη υποστήριξη των νεών σχετικά με δυσκολίες της ΤΦ τους παίρνει τη μορφή ακραίας αντιπαράθεσης, η οποία συχνά έχει μικρότερη σχέση με την επιστημονική τεκμηρίωση και περισσότερο πολιτικές ή/και νομοθετικές προεκτάσεις.

Οι κλινικές παρεμβάσεις για παιδιά και εφήβους με συμπτώματα ΔΦ αναπτύχθηκαν αρχικά στην Ολλανδία και αργότερα στην Αγγλία στο τέλος της δεκαετίας του ’80. Ακολούθως γνώρισαν σημαντική αύξηση στην Αμερική. Αν και οι περισσότερες διεθνείς δομές μοιράστηκαν από κοινού την ανάγκη για υποστήριξη νέων με ΔΦ και την αποφυγή διακρίσεων ως προς την ΤΦ, εντούτοις κάθε χώρα ανέπτυξε τα δικά της πρωτόκολλα και κλινικές παρεμβάσεις. Η Αμερική ανέπτυξε το επιβεβαιωτικό μοντέλο, το οποίο προκρίνει την άμεση και αδιαμφισβήτητη «επιβεβαίωση» των επιθυμιών του ατόμου, ανεξαρτήτως ηλικίας. Αρκετοί υποστηρικτές της κατεύθυνσης αυτής υποστηρίζουν την πρώιμη φαρμακολογική και χειρουργική παρέμβαση, (για παράδειγμα διπλή μαστεκτομή για νεαρά άτομα με γυναικείο σώμα) - ακόμα και για παιδιά. Γνωρίζουμε για γιατρούς σε χώρες άλλες της Ελλάδας, που χορηγούν ορμόνες σε παιδιά ακόμα και πριν την εφηβεία ή και άλλους που υποστηρίζουν ότι ένα παιδί, ακόμα και πριν την εφηβεία, μπορεί να πάρει αποφάσεις για τόσο δραστικές χειρουργικές παρεμβάσεις. Κάποιοι από αυτούς, ευτυχώς, έχουν ήδη χάσει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματός τους, καθώς οι παρεμβάσεις τους κρίθηκαν επιζήμιες με αρνητικές παρενέργειες. Το σοβαρό πρόβλημα με το συγκεκριμένο μοντέλο έγκειται στο ότι η πρώιμη επιβεβαίωση ταυτότητας φύλου σε τόσο μικρή ηλικία, δεν αφήνει περιθώριο για διερευνητική παρέμβαση αυτογνωσίας, ώστε να αναπτυχθεί η ικανότητα του ατόμου να αναστοχαστεί. Έτσι καλείται βεβιασμένα να αποφασίσει σχετικά με καίρια θέματα της ζωής του, που άπτονται της σεξουαλικότητας, και της ταυτότητάς του. σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, άλλων πιθανών δυσκολιών και καλύτερης κατανόησης των ζητημάτων ΔΦ.

Στην αντίπερα όχθη, υπάρχουν ακόμα ψυχολόγοι, ψυχίατροι και θεραπευτές που λειτουργούν μέσα σε ένα πλαίσιο «θεραπείας μεταστροφής» επιδιώκοντας ενεργά να αλλάξουν την ταυτότητα φύλου του ατόμου ώστε αυτή να ‘εναρμονίζεται’ με το βιολογικό τους φύλο. Είναι γνωστό ότι τέτοιες παρεμβάσεις, πέρα από αντιεπιστημονικές, μπορούν να προβούν ιδιαίτερα επιζήμιες και κακοποιητικές για τα άτομα που τις λαμβάνουν. Ορθώς, διεθνείς οργανώσεις έχουν απαγορεύσει την άσκηση θεραπειών μεταστροφής, θέλοντας έτσι να προστατεύσουν τόσο το δικαίωμα του ατόμου στον αυτοπροσδιορισμό, όσο και να δημιουργήσουν ένα πιο ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο.

Ψυχοθεραπεία –ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο.

Οι αλλαγές στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των κλινικών περιστατικών σε όλο το δυτικό κόσμο –αλλά και η σύνθετη εικόνα των περιστατικών (υψηλά ποσοστά αυτιστικού φάσματος υψηλής λειτουργικότητας)–, η έλλειψη ασφαλών ενδείξεων ότι η πρώιμη φαρμακολογική παρέμβαση σε περιστατικά ΔΦ μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση στην κλινική εικόνα (όσον αφορά την επικινδυνότητα, τους αυτοτραυματισμούς κλπ) –αλλά και η αύξηση παγκοσμίως των ατόμων που επιλέγουν την απομετάβαση (την παύση ή προσπάθεια αναστροφής ορμονικών ή χειρουργικών παρεμβάσεων που είχαν αρχικά επιλέξει)–, επιβεβαιώνουν τη σύνθετη και θεμελιώδη φύση του φαινομένου, τόσο ως προς τις κοινωνικές όσο και ως προς τις κλινικές και ψυχοθεραπευτικές του διαστάσεις. Είναι προφανές ότι εγείρονται σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την αναγκαιότητα, την κατεύθυνση και τη σημασία του κεντρικού ρόλοu της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας με παιδιά, εφήβους, ενηλίκους και οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την ΤΦ τους. Μια σε βάθος ψυχοθεραπευτική Διερεύνηση Φύλου μπορεί να βοηθήσει θεραπευτές και θεραπευόμενους να διερευνήσουν και σταδιακά να νοηματοδοτήσουν τις εμπειρίες σχετικά με την ΤΦ τους και τo αναπτυσσόμενο σώμα τους.

Επιστημονικοί Συνεργάτες Προγράμματος

Αναστάσης Σπηλιάδης: Συστημικός και Οικογενειακός Ψυχοθεραπευτής | UKCP & AFT Ψυχολόγος [ BPS Υποψήφιος Διδάκτορας Ψυχολογίας ] King’s College London Συστημικός Επόπτης & Εκπαιδευτής | UKCP & AF.

Δημήτρης Αναστασόπουλος: Ψυχίατρος – Παιδοψυχίατρος, Εποπτεύον και διδάσκων μέλος της ΕΕΨΨΠΕ & της ΕΕΨΨ.

Ευαγγελία Αργυρίου: Παιδοψυχίατρος, Επιστημονική Υπεύθυνη Τμήματος Παιδιών & Εφήβων του ΙΨΥΠΕ – Π. Σακελλαρόπουλος.

Αθηνά Φραγκούλη: Λογοπεδικός Ph.D., LRCSLT, Πρόεδρος του Δ.Σ. ΙΨΥΠΕ – Π. Σακελλαρόπουλος.