ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

HENRI ΕΥ,

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ"

Αρχίζουμε με κάποιες επιγραμματικές εκφράσεις που ειπώθηκαν κατά καιρούς από τους μαθητές και τους βιογράφους του και που χαρακτηρίζουν τη ζωή του Henri Ey και το έργο του.

"Πληθωρικός,     με     μια     ζωική     δύναμη     έξω     από     το     συνηθισμένο".

"Κατακλυσμικός για το περιβάλλον του και τους μαθητές του".

"Ενα     δυναμικό     μείγμα     θεωρητικού     αλλά     και     κλινικά     δραστήριου

επιστήμονα, ενός ατόμου με ικανότητα σύνθεσης".

"Συνδικαλιστής   με   την   έννοια   παράλληλα   του   οργανωτή   ψυχιατρικών

δομών και υπηρεσιών ψυχιατρικής περίθαλψης".

"Από τα κυρίαρχα πρόσωπα, αν όχι το σημαντικότερο που προκάλεσε την

γαλλική ψυχιατρική μεταρρύθμιση (δεκαετία του 1950)".

"Ο μεγαλύτερος ευρωπαίος ψυχίατρος μετά τον Freud".

"Φιλόσοφος στο χώρο   των ουμανιστικών επιστημών".

Με τη συμπλήρωση των 20 χρόνων από το θάνατο του Henri Ey (1977) μια σειρά από εκδηλώσεις έλαβαν χώρα, για να τιμήσουν και πάλι αυτή τη μεγάλη μορφή της Γαλλικής Ψυχιατρικής. Ανακοινώσεις, άρθρα, εκδόσεις βιβλίων, συμπόσια, ημερίδες, και διαλέξεις πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι, στο Bonneval, όπου εργάστηκε. Επίσης, στο σπίτι των προγόνων του στη Banyuls (Πυρηναία), όπου γεννήθηκε και έζησε.

Οι Γάλλοι επιστήμονες έχουν βέβαια πολύ ανεπτυγμένο το σεβασμό του Αινεία. Εκδηλώνονται με θέρμη για να αναγνωρίσουν το έργο των μεγάλων τους δασκάλων. Οι εκδηλώσεις που ανέφερα, είχαν κάτι περισσότερο από εκείνο που συνήθως συμβαίνει. Μπορούσε να διακρίνει κανείς μια καθολικότητα, με συμμετοχή από όλους τους χώρους της Γαλλικής Ψυχιατρικής. Συγχρόνως, μια βαθιά νοσταλγία και μια εξωπραγματική επιθυμία να ήταν εκείνος και πάλι μαζί μας, με τη φοβερή ζωική ορμή (elan vital) που τον χαρακτήριζε. Η συρροή ξένων μαθητών και συνεργατών ήταν εντυπωσιακή. Παράλληλα, διέβλεπε κανείς μια πίκρα των νεότερων, γιατί τον είχαν γνωρίσει μόνο μέσα από τα γραπτά του και τις διηγήσεις των μεγαλύτερων.

Η φήμη του κλινικού και του σημαντικότερου εκείνες τις δεκαετίες Γάλλου ψυχιάτρου της Δημόσιας Περίθαλψης, αλλά και μια συγκυρία άλλων παραγόντων, με έφερε κοντά του στο μέσο της δεκαετίας του '50. Κατόπιν, έζησα μαζί του δύο χρόνια στην Κλινική του, στο Bonneval. Εκφράζομαι με θαυμασμό για το μεγάλο Δάσκαλο, νομίζω όμως ότι μένω αντικειμενικός στις εκτιμήσεις μου γράφοντας αυτό το άρθρο. Πρέπει να πω ότι ήταν ο άνθρωπος που, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον,

Όλα αυτά, ήταν τα αντικείμενα των διαλόγων τους και του πάθους τους παράλληλα, εναρμονιζόμενα με τα επίκαιρα πάντα θέματα, ψυχιατρικά, ψυχοθεραπευτικά και κοινωνιολογικά, όπως αυτά εξετάζονται από τους Freud, Janet, Jaspers, κ. α. Στο επίκεντρο της θεματολογίας, η κληρονομικότητα, το περιβάλλον και οι θεραπευτικές δυνατότητες, δηλαδή ο ρόλος και η αποτελεσματικότητα του ψυχιάτρου. Αντλούσαν άνετα επιχειρήματα και εμπλούτιζαν τη θεωρητικο-κλινική τους σκέψη από τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και τομείς της τέχνης γενικότερα, μέσα στους οποίους με τόση γονιμότητα είχαν τη δυνατότητα να κινηθούν.

Ο Η. Ey, γι'αυτή την περίοδο της θητείας του ως πανεπιστημιακός, εσωτερικός βοηθός, μιλούσε με νοσταλγία και έντονη συγκίνηση ακόμη και μετά από τόσα χρόνια. Ηταν φαίνεται κάτι που το είχε ζήσει πολύ γόνιμα, αλλά και αναπόφευκτα, τραυματικά. Αργότερα, όταν τον ρωτούσαν οι νεώτεροι για τις θέσεις του, απέναντι στην ψυχανάλυση και ειδικότερα γιατί δεν θέλησε να κάνει ο ίδιος προσωπική ανάλυση, έλεγε γελώντας: "Ηταν αρκετή η ζωή που έζησα εκείνα τα χρόνια στη salle de garde της Ste Anne !"

Ολοκληρώνει την περίοδο αυτή και μαζί εξαντλείται η φιλοδοξία του για πανεπιστημιακή καριέρα. Εγκαταλείπει την Πανεπιστημιακή Κλινική[1] και αναλαμβάνει Διευθυντής (Midecin chef) του τμήματος γυναικών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου του Bonneval (1933). Το περίφημο, αργότερα, ψυχιατρείο που άσκησε μια φοβερή έλξη σε νέους, Γάλλους και ξένους, ψυχιάτρους και που έπαιξε ως υπηρεσία πιλότος, πρωταρχικό ρόλο στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη δεκαετία του '50.

Εκεί προσπάθησε ο Henri Ey να αλλάξει την παραδοσιακή περίθαλψη ακόμη και πριν από τον πόλεμο του '39. Δραστηριοποιεί το νοσηλευτικό του προσωπικό (προπολεμικά είναι ο μόνος γιατρός στην Κλινική του), εξανθρωπίζει μερικά τμήματα του ασύλου και λειτουργεί πρότυπη μονάδα βιολογικών θεραπειών. Αξιοποιεί την ινσουλινοθεραπεία σε συνδυασμό με την ψυχοδυναμική παράμετρο, με την ανθρώπινη "μητρική" παρουσία, κυρίως κατά την αφύπνιση και εφαρμόζει τα ηλεκτροσόκ όταν θα ανακαλυφθούν λίγο μετά από τον Cerletti, με έναν ανθρώπινο και αποδοτικό τρόπο: με χορήγηση της ηλεκτρικής εκκένωσης ενώ ο άρρωστος είναι ήδη ναρκωμένος και έχει δεχθεί μια δόση κουραρίου.

Το σημαντικότερο όμως είναι η προσπάθεια οργάνωσης εξωνοσοκομειακής περίθαλψης και αυτό το πραγματοποιεί πριν από την ψυχοφαρμακολογική επανάσταση. Θα ιδρύσει στο Νομό του Eure et Loir, σε τρεις πόλεις, εξωτερικά ιατρεία όπου παρακολουθεί τους αρρώστους και αποφεύγει τις επανεισαγωγές. Ετσι, καλλιεργεί, παράλληλα, την έννοια και τη λειτουργία της τομεοποίησης, ασχολούμενος σχεδόν αποκλειστικά με τον Νομό (Dipartement) της ευθύνης του. Όπως είναι γνωστό, αργότερα, η τομεοποίηση θα παίξει βασικό ρόλο και η γαλλική ψυχιατρική μεταρρύθμιση θα θεμελιωθεί επάνω στην έννοια και τη λειτουργία του Τομέα (Secteur)[2].

Μετά τον πόλεμο, στις βιολογικές θεραπείες, θα προσθέσει σύγχρονες υπνοθεραπείες, με έντονο το ψυχοθεραπευτικό στοιχείο. Θα δοκιμάσει όποια μέθοδο δίνει εχέγγυα ότι βιολογικά μπορεί να βελτιώσει την ψύχωση, όπως π.χ. την χειμερία νάρκη του αρρώστου με τη χρήση νευροπληγικών, επί σειρά ημερών.

Παροτρύνει τους συνεργάτες του και πραγματοποιεί και ο ίδιος μακρόπνοες ψυχοθεραπείες ψυχώσεων. Αναζητούσε σταθερά, κατά την άσκηση του κλινικού έργου, (διάγνωση, φάρμακα, ψυχοθεραπείες και συνέχεια στη φροντίδα), τα βαθύτερα αίτια και κίνητρα, καθώς και το συμβολισμό του συμπτώματος. Τα πλαίσια του οργανο-δυναμισμού (Organo-dynamisme) ήταν ήδη διαμορφωμένα για αυτό.

Ο A.Green λέει, μιλώντας πρόσφατα σε ένα από τα συνέδρια για τον Ey γενικεύοντας : "Δεν ασκείται ουσιαστικά το κλινικό έργο χωρίς την απαραίτητη παράλληλη θεωρητικοποίηση".

Η διαφορά του οργανο-δυναμισμού από την ψυχαναλυτική θεωρία - αν μπορεί να θεωρηθεί θεμελιακή - ήταν η διάσταση που πρέπει να δοθεί στον οργανικό παράγοντα των ψυχώσεων. Για τον Ey υπήρχε ένα processus στη σχιζοφρένεια, εν πολλοίς αναπόφευκτο, αποτέλεσμα ενός βιολογικού παράγοντα τον οποίο συνεχώς διερευνούσε. Αυτό δε σήμαινε ότι το περιβάλλον δεν επηρέαζε ευνοϊκά αυτή την εξέλιξη και κυρίως οι ψυχολογικές θεραπευτικές παρεμβάσεις στην ψύχωση. Αυτή η θέση όμως δεν είναι σπάνια και μεταξύ των κλασσικών ψυχαναλυτών. Μοιάζει αρκετά διαφορετικό διότι ίσως λέγεται με διαφορετική ορολογία. Η βιολογική άποψη της M.Klein όταν δίνει αυτή τη διάσταση στο ρόλο των ενορμήσεων και κυρίως του ενστίκτου του θανάτου κατά τη γένεση του ψυχισμού του βρέφους, δεν είναι αρκετά συγγενής έννοια ;

Στον κοινωνικό τομέα εργαζόταν με την οικογένεια και την κοινότητα και φρόντιζε με την εργοδοσία την επαγγελματική αποκατάσταση των αρρώστων του. Ίδρυσε, από τους πρώτους στη Γαλλία, θεραπευτικούς συνεταιρισμούς και την Entre-aide Sociale του Bonneval.

Δεν θα επεκταθώ στο σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε στην σύλληψη, οργάνωση και τέλος πραγματοποίηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Αναφέρω μερικά στοιχεία γι1 αυτήν στην εισαγωγή της συνέκδοσης "Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων, Στοιχεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής στην Ελλάδα", Lemperiere et Filine, 1995.

Στο τέλος της δεκαετίας του '40 είναι πια διάσημος θεωρητικός. Διατηρεί σχέσεις, εγκαθιστά διάλογους και αλληλογραφία με τους γνωστότερους ψυχοπαθολόγους και φιλοσόφους που ασχολούνται με τις ψυχικές διαταραχές: Jaspers, Biswanger, Sartre, Merleau-Ponty, ή με δυναμικούς και δραστήριους ψυχιάτρους Γάλλους, Ευρωπαίους και Ισπανόφωνους της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Μετακινείται συνεχώς και επηρεάζει ψυχιατρικά κινήματα κατά τόπους. Δεν διστάζει να εκφράζει το θαυμασμό του για τη γερμανική ψυχιατρική, φαινομενολογία και φιλοσοφία, ενώ είναι έντονα κριτικός προς την αγγλοσαξωνική Σχολή. Δεν μπορεί να δεχθεί την ανυπαρξία της ψυχικής νόσου, όπως την εκφράζει το κύμα της Αντιψυχιατρικής. Παλαιότερα, είχε ασκήσει έντονη κριτική στους Αμερικάνους συγγραφείς που αναφέρονταν στην "οξεία" σχιζοφρένεια με τον αντιδραστικό χαρακτήρα του όρου, παραβλέποντας ή ελαχιστοποιώντας τη σχιζοφρενική διαδικασία (processus), με την πολύπλοκη, εξελεκτικά, ψυχο-βιολογική της βάση.

Εκλέγεται γενικός γραμματέας της ομάδας "Evolution Psychiatrique" και είναι υπεύθυνος εκδότης του ομώνυμου περιοδικού. Είναι το σημαντικότερο, όπως είναι γνωστό, επιστημονικό έντυπο του χώρου για πολλές δεκαετίες. Ο Henri Ey διευθύνει και "ενορχηστρώνει" πλήθος δραστηριοτήτων της ομάδας αυτής, που αποτελεί αληθινό σταυροδρόμι, στο οποίο εκπροσωπούνται όλες οι ζωντανές τάσεις και δόγματα της ψυχιατρικής: οπαδοί της παραδοσιακής γαλλικής Σχολής, φαινομενολόγοι, ψυχαναλυτές, παυλοβιανοί-μαρξιστές κ.λ.π. Όποιος έζησε αυτήν την εποχή τις Τρίτες τα βράδια, δεν μπορεί να ξεχάσει τις γεμάτες πάθος συζητήσεις, στο κτίριο Henri Roussel στη Ste Anne, και στη συνέχεια, το κέφι και τους πνευματώδεις διάλογους, όταν συγκεντρώνονταν οι περισσότεροι στην Brasserie του Montparnasse, την "Coupole".

Ήδη από το 1950 ο Ey είχε οργανώσει στο Παρίσι το 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο της Ψυχιατρικής, σταθμό για τη συνύπαρξη σ'αυτό, όλων των τάσεων της ψυχολογίας, ψυχοπαθολογίας και θεραπευτικής, διεθνώς. Σταθμός όμως και για τον ίδιο. Θα μιλάει χρόνια μετά με ενθουσιασμό και νοσταλγία για την όλη διαδικασία και την σημασία του. Οργανώνει, πριν και μετά, από το 1950, σειρά συνεδρίων και συμποσίων. Από αυτά τα συμπόσια θα αναφέρω μόνο ένα, που το θεωρώ ως το πλέον αντιπροσωπευτικό της φιλοσοφίας του για την ψυχική νόσο: "Le problème de la psychogenèse, des nivroses et des psychoses". Ο ίδιος ο Ey, εκφράζει σε κάθε ευκαιρία τη θέση του για την ψυχογένεση της ψυχικής νόσου σε διαπλοκή με τον κληρονομικό, οργανικό συντελεστή : "Ο άνθρωπος δεν είναι τελείως προεσχηματισμένος, ούτε διαμορφώνεται εξ'ολοκλήρου από το περιβάλλον. Η δόμηση του είναι συνάρτηση της ιδιοσυγκρασίας του και της εμπειρίας του", λέει σχετικά[3]. Μια αρχή που δείχνει την πολυπλοκότητα αλλά και τη σχετικότητα του προβλήματος. Η υπεραπλούστευση που εμπεριέχει συχνά μια δογματική θέση, ασκεί γοητεία σε όλους μας. Ωραίο θα ήταν το πραγματικά πολύπλοκο να μην ήταν έτσι, αλλά κάτι απλό!

Δεν μπορεί να δεχθεί την ελαχιστοποίηση μετάφραζε κατάργηση του βιολογικού παράγοντα ενώ παράλληλα θα πεί μια φράση κλειδί : "Η ψυχανάλυση, έδωσε έννοια στην ψυχιατρική (La psychanalyse a donni a la psychiatrie son sens)".

Είναι εντυπωσιακή η ενεργητικότητα, ο δυναμισμός του και ο αριθμός αυτών που μπορεί να πετύχει. Έχει σπάνιες οργανωτικές ικανότητες και παράλληλα μια πολύπλευρη και βαθιά θεωρητική κατάρτιση, όπως αναφέρθηκε, στοιχεία που πολλαπλασιάζουν την ικανότητα για υλοποιήσεις. Η οργανο-δυναμική του αντίληψη αποδεικνύεται σπουδαίο προσόν, καθώς τον βοηθάει να μην καλλιεργεί σχάσεις, αλλά αντίθετα να ενοποιεί θέσεις και δογματικές απόψεις.

Το ψυχιατρείο του Bonneval λειτουργούσε και λειτουργεί στους χώρους ενός μοναστηριού Βενεδικτίνων καλόγερων με μνημεία από τον 7ο αιώνα. Ένα δάσος και τεχνητά κανάλια του μικρού Λίγηρα γύρω το περιστοιχίζουν[4]. Χωριστά κτίρια, παλιά και καινούρια, πτέρυγες στα διάφορα επίπεδα, εναρμονισμένα όλα, με ικανοποιητική λειτουργικότητα, σε μια έκταση πολλών εκταρίων. Η πρωινή συγκέντρωση, κατά τον παραδοσιακό τρόπο των γαλλικών νοσοκομείων, γινόταν στο επιβλητικό σε μέγεθος και αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου, γραφείο του Henri Ey. H τεράστια βιβλιοθήκη του και το αντίστοιχο γραφείο του έδεναν με τις επιφάνειες, τις κολόνες και το εντυπωσιακό τζάκι του παλιού μοναστηριού. Εκεί οι επικεφαλείς τμημάτων, γιατροί και νοσηλευτές ενημέρωναν για τα διάφορα θέματα τον Ey και την ψυχιατρική ομάδα. Εκεί γινόταν ο σχεδιασμός των μεταρρυθμιστικών δραστηριοτήτων. Εκεί, επίσης και η παρουσίαση περιστατικών.

Άφησα για το τέλος τον σημαντικότερο ρόλο του: Το ρόλο του κλινικού και συγχρόνως του δασκάλου. Θα επιμείνω σ'αυτή τη γνωστή σε όλους συνέντευξη του Ey με τον ψυχιατρικό άρρωστο, προσπαθώντας να δώσω επίσης, μια εικόνα της λειτουργίας της Κλινικής στα μέσα της δεκαετίας του '50. Η επιλογή του αρρώστου δεν είχε ως μόνο κριτήριο την εκπαίδευση του προσωπικού και των νέων γιατρών, Γάλλων και ξένων που είχαν έρθει να εργαστούν κοντά του. Περισσότερο, είχε ως κίνητρο το ψυχιατρικό πρόβλημα: διαγνωστικό, με παράλληλη αυτονόητη γι1 αυτόν θεωρητικοποίηση, πορεία της θεραπείας, εισαγωγή με εισαγγελική εντολή (placement d1 office), αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος, ή ακόμη πρόβλημα γύρω από την έξοδο του αρρώστου από το νοσοκομείο.

Ο Ey είχε ενημερωθεί προηγουμένως για την περίπτωση, από τον εσωτερικό βοηθό, που ήταν υπεύθυνος για τον άρρωστο. Από την πρώτη στιγμή της υποδοχής ήταν χαμογελαστός και "φιλόξενος" προς τον άρρωστο. Περνούσε αμέσως ένα κύμα αισιοδοξίας και κατ'επέκτασιν σιγουριάς και στον άρρωστο αλλά και σε μας. Δεν ρωτούσε για να συμπληρώσει το ιστορικό, ή να αποκτήσει στέρεα στοιχεία για την διαφορική διάγνωση. Δεν εφάρμοζε την τυπική ιατρική συνέντευξη της γενικής παθολογίας. Οι παρεμβάσεις είχαν κύριο σκοπό να τροφοδοτηθεί ο διάλογος και να διευκολυνθεί ο άρρωστος στο να μιλάει.

Ήταν εντυπωσιακό το πόσο γρήγορα είχε τη δυνατότητα μ'αυτή την τεχνική, να προκαλεί την εγκατάσταση της μεταβίβασης. Μεταβίβαση θετική, συχνά αμφιθυμική, πάντα όμως με έντονη διακίνηση του συναισθήματος και συχνά κατακλυσμική.

Ενώ δεν υπήρχαν εμφανή στοιχεία από την "ψυχαναλυτική" ουδετερότητα, έβλεπε κανείς την ικανότητα του Ey να κρατά τις γόνιμες και θεραπευτικές αποστάσεις από το αντικείμενο του, τον άρρωστο. Καθώς προχωρούσε η συνέντευξη, συχνά θα "προκαλούσε", θα εγκαθιστούσε ένα "παιχνίδι" με τον άρρωστο, κάνοντας κάποιες τολμηρές ερωτήσεις, που δεν ήταν ποτέ αδιάκριτες ή σαδιστικές. Αντίθετα, έμενε πάντα δοτικός και στοργικός, δημιουργώντας μ1 αυτές μια οικεία ατμόσφαιρα συναισθηματικά φορτισμένη. Τελειώνοντας, υποσχόταν στον άρρωστο μια συνέχεια στη φροντίδα του. Αν δεν είχε την ευκαιρία να τον ξαναδεί, ρωτούσε πάντα για την εξέλιξη του, ακόμα και χρόνια αργότερα.

Μετά τη συνέντευξη, ρωτούσε τους συνεργάτες και μαθητές του για το τί σκέπτονται. Περνούσε κατόπιν στη δική του επεξεργασία και παρουσίαση, επιμένοντας στα στοιχεία και τα συναισθήματα που προέκυψαν από τη συνέντευξη. Εξέταζε τους αιτιολογικούς παράγοντες, βιολογικούς και ψυχολογικούς, καθώς και τη διαπλοκή τους. Τον ενδιέφερε η διαδικασία (processus) της παθογένεσης, η διάγνωση, η διαφορική διάγνωση, η πρόγνωση και παράλληλα ο καταλληλότερος για την περίπτωση, θεραπευτικός σχεδιασμός. Δεν τον απασχολούσε η "ετικέτα" της νόσου, μάλλον την απέφευγε. Προσέθετε πάντα στην βασική διάγνωση π.χ. σχιζοφρένεια και άλλους συντελεστές: συναισθηματικούς-θυμικούς, χαρακτηρολογικούς, εξωγενείς - αντιδραστικούς, πρόγνωσης κ.λ.π. Έτσι, η διάγνωση ήταν ένα μικρό κείμενο. Είχε την ικανότητα να διαβλέπει και στη συνέχεια να παρουσιάζει κάποιες πλευρές της αιτιολογίας και της παθογένεσης, άρα κατόπιν και της διάγνωσης, που ο μέσος εξεταστής δεν μπορούσε να δει. Το θεραπευτικό σχήμα ήταν πάντα πρωτότυπο και πολύπλευρο. Αναζητούσε μια "ρωγμή", μια εκδοχή για να περάσει μια πιο αισιόδοξη πρόγνωση.

Η παρουσίαση του περιστατικού έκλεινε με την θεωρητικοποίησή του, κάτι στο οποίο ο Henri Ey ήταν απαράμιλλος. Είχε μια θαυμαστή ικανότητα να παραπέμπει στη βιβλιογραφία Σχολών και συγγραφέων, να τους συγκρίνει, να παρουσιάζει θεωρίες από μια άλλη οπτική γωνία και να αξιοποιεί τα στοιχεία αυτά για να εμπλουτίσει τις δικές του θέσεις. Οι δυνατότητες του να προσφεύγει σε διάφορα σημεία του έργου των συγγραφέων της γαλλικής Σχολής (και όχι μόνο) του 19ου και του 20ου αιώνα, ήταν κάτι το πολύ πλούσιο και γοητευτικό. Η ευρυμάθεια και η ικανότητα του σε βιβλιογραφικές παραπομπές φαίνεται επίσης καθαρά και στο τεράστιο συγγραφικό του έργο.

Ήταν χαρακτηριστική η ζωική ορμή αυτού του ανθρωπίνου όντος, ο ενθουσιασμός του, το πάθος του, η χαρά της ζωής που εκφράζανε τα μάτια του. Αγχωμένος ναι, αλλά ποτέ κουρασμένος. Σημαντικό ήταν ότι αυτή η ψυχική διάθεση περνούσε στους συνεργάτες και μαθητές του, αλλά το ουσιαστικότερο ήταν ότι περνούσε και στους ασθενείς του. Μ'αυτή τη στάση ζωής, εκείνο που προκαλούσε στον Ey τη μεγαλύτερη λύπη, τον ακουμπούσε περισσότερο, από το σύνολο των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, ήταν ακριβώς αυτή η απώλεια της ζωικής ορμής (elan vital). Δεν αμφισβητούσε τον όρο σχιζοφρένεια, αλλά έβρισκε ότι αυτή την κατηγορία των σχιζοφρενών, τους εξέφραζε περισσότερο ο όρος του Guiraud αθυμορμία (athymormie), δηλαδή, η απώλεια της ενστικτώδους δύναμης για ζωή, για δράση.

Θα ήθελα να τελειώσω εδώ αυτό το σχετικά βραχύ σημείωμα συγκριτικά με την έκταση του έργου του Henri Ey. Θέλησα να δώσω κάποια σημεία αναφοράς καθοριστικά, που να μπορέσουν να συνδέσουν τον Ey με τα προβλήματα της σύγχρονης ψυχιατρικής και εκείνους που, στην Ελλάδα, την υπηρετούν.

[1] Από   εκεί   και   μετά   και   για  τριάντα  χρόνια  θα   βρίσκεται  σε   συνεχή αντιπαράθεση με την Πανεπιστημιακή Έδρα της Ψυχιατρικής του Παρισιού και  τον  ακαδημαϊκό  χαρακτήρα  της.   Ειδικότερα  με  τον  Jean   Delay  τον τακτικό   καθηγητή   της   έδρας   η   σύγκριση   και  η   αντίθεση   θα   πάρει   μια "ιστορική" διάσταση! Το κύρος βέβαια, η επιρροή και η ακτινοβολία του Ey, στη Γαλλία και το εξωτερικό,  είναι σαφώς  μεγαλύτερες  μ'όλο  που  δεν στηριζόταν σε  ένα οποιοδήποτε πανεπιστημιακό πλαίσιο. Η υπεροχή του ήταν αναμφισβήτητη στο ρόλο του ως δασκάλου και ως κλινικού.

Η   αντιπαράθεση   αυτή  ήταν  ένα  από  τα  αγαπημένα  του  θέματα  για  να εκφράσει το χιούμορ του και την επιθετικότητα του.

[2] Εξήντα χρόνια μετά,  η ελληνική ψυχιατρική περίθαλψη δεν έχει ακόμα οργανώσει την τομεοποίηση στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

[3] Η Οργανο-δυναμική θεωρία του H.Ey, προσπαθεί να προσδώσει στην οργανικότητα των ψυχικών παθήσεων το λειτουργικό, μεταβαλλόμενο, χαρακτήρα. Οι αντιλήψεις του αυτές, διαμορφώθηκαν σε συνάρτηση με τη θεωρία του Jackson και το θεωρητικο-κλινικό έργο του Freud. H ψυχική διαταραχή είναι μία νόσος και όχι μια αντίδραση στο περιβάλλον. Η παθογένεσή της και η εμφάνιση των συμπτωμάτων, έχει ένα ψυχοδυναμικό, λειτουργικό χαρακτήρα, που εκφράζεται με την αποδόμηση της συνείδησης (déstructuration de la consience), άλλοτε σε άλλο βάθος. Με την έννοια αποδόμηση, εκφράζει, με άλλο τρόπο, τη λειτουργία της παλινδρόμησης. Η βαθύτερη παλινδρόμηση παρατηρείται στις οξείες και βαριές ψυχώσεις, όπου το άτομο έχει χάσει ουσιαστικά την επαφή με τον άλλο, δεν αναγνωρίζει πρόσωπα και δεν λειτουργεί πια η χωροχρονική πλευρά της πραγματικότητας. Δεν αναφέρομαι σε άλλα σημεία ή γενικές αρχές που συναντάμε στο έργο του Η. Ey. Δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτού του κειμένου. Παραπέμπω όμως, στα ελληνικά, στο συνημμένο άρθρο του Μιλτ. Λειβαδίτη και στο "Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων" των T.Lemperiere & A. Filine. Στο σύγγραμμα αυτό, αναπτύσσονται αρκετά εκτεταμένα, οι απόψεις του Ey, και η σχετική βιβλιογραφία του έργου του

[4] Το Bonneval βρίσκεται στην περιοχή της Ile de France,  μεταξύ Chartres και των Chateaux de la Loire, 120km νοτιοδυτικά του Παρισιού.