Ημερίδα για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, ΠΕΨΑΕΕ
"Πραγματικότητα & Προοπτικές της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας στο Χώρο της Ψυχικής Υγείας"
Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ
Δευτέρα 16 Μαϊου 2005
ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Θεσμικό Πλαίσιο Λειτουργίας Κοινωνικών Επιχειρήσεων & ΚΟΙΣΠΕ
Γωγώ Παλαιολόγου, Υπεύθυνη Συνεταιρισμού Δραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας ΠΥΞΙΔΑ
Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα είχε κι έχει σαν βασικό στόχο την κοινωνική επανένταξη και την επαγγελματική αποκατάσταση ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Από τα αρχικά προστατευμένα εργαστήρια, περάσαμε σταδιακά στους Συνεταιρισμούς και τις κοινωνικές επιχειρήσεις, οι οποίες είναι παραγωγικές μονάδες με συνεχή επιχειρηματική δράση.
Η επιβίωσή των κοινωνικών επιχειρήσεών καθίσταται δύσκολη τον τελευταίο καιρό, μολονότι η επιχειρηματική δραστηριοποίησή τους και η προσφορά τεχνογνωσίας και εμπειρίας σε δομές κρατικά υποστηριζόμενες αναδεικνύουν το σημαντικό ρόλο τους στο χώρο της επαγγελματικής αποκατάστασης ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Η ριζική αναμόρφωση του πλαισίου απασχόλησης αυτών των ατόμων διαμορφώνεται με τη θέσπιση του 2716/99, που ενισχύει αυτό που ξεκίνησε ο ευρωπαϊκός κανονισμός 815/87 και θεσμοθετεί μια νέα μορφή επιχείρησης ΚοιΣΠΕ με πολλά ευεργετήματα, αλλά που δε συμπεριλαμβάνει σ’ αυτές τις ρυθμίσεις του τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις που λειτουργούσαν όταν αυτός ο νόμος ήταν ανενεργός.
ΚοιΣΠΕ
Διέπονται από ένα νόμο που αναγνωρίζει την κοινωνική τους δράση και τους παρέχει ευεργετικές ρυθμίσεις για την εμπορική τους δραστηριότητα.
Κοινωνικές Επιχειρήσεις
Λειτουργούν αναγνωρισμένα μέσα στην κοινότητα και ισότιμα στο χώρο του εμπορίου. Επίσης διέπονται από την κοινή νομοθεσία η οποία δυστυχώς αγνοεί τον κοινωνικό τους χαρακτήρα και τις αντιμετωπίζει ως απλές κερδοσκοπικές μονάδες.
Δεν υπάρχει κανένα θεσμοθετημένο πλαίσιο που να αναγνωρίζει την κοινωνική τους υπόσταση και δράση.
-Δεν δίνει τα ίδια δικαιώματα που έχουν οι χρήστες ψυχικών υπηρεσιών, δηλαδή να διατηρούν και να εισπράττουν συντάξεις, επιδόματα πρόνοιας και ασφάλιση (ισότιμη μέριμνα ψυχικά ασθενών)
-Δεν απαλλάσσονται από κάθε φόρο έμμεσο ή άμεσο ή υπέρ τρίτων
-Δεν τους παρέχεται οικονομική έμμεση ή άμεση υποστήριξη
-Δεν τους παρέχεται προτεραιότητα, σε ανάληψη παραγγελιών, εφ’ όσον το παραγόμενο προϊόν τους έχει ελεγχθεί, ότι είναι οικονομικά και ποιοτικά συμφέρον και ανταγωνίσιμο
-Δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό δίκτυο κρατικών φορέων σχετικά με τη δημιουργία και τη βιωσιμότητα Κοινωνικών Επιχειρήσεων που θα ασκεί έλεγχο της ποιότητας του κοινωνικού και οικονομικού οφέλους που η επιχείρηση παρέχει στους εργαζομένους.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
-Μέσω ενσωμάτωσης των ήδη υπαρχόντων Κοινωνικών Επιχειρήσεων στο νόμο 2716 είτε
- μέσω ενεργητικών διατάξεων που η ΠΕΨΑΕΕ θα μπορούσε να διεκδικήσει για τα μέλη της από το κράτος, ως Συλλογικό Πανελλήνιο όργανο που είναι και αρμόδιο για την επαγγελματική αποκατάσταση των ψυχικά πασχόντων.
ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Αυτό οργάνωση Κοινωνικών Επιχειρήσεων του Χώρου της Ψυχικής Υγείας (Δίκτυο Κοινωνικών Επιχειρήσεων)
Αθηνά Φραγκούλη, Λογοπεδικός
Ο όρος αυτό οργάνωση παραπέμπει σε ένα κλίμα κεφιού, μεράκι, ενέργειας, αμοιβαιότητας. Με άλλα λόγια δίνουμε προβάδισμα στην φαντασία, να πάρει την θέση της εξουσίας και της γραφειοκρατίας! Κι έτσι είναι αν θυμηθούμε πως ξεκίνησαν οι κοινωνικές επιχειρήσεις περίπου πριν από πέντε χρόνια. Με ένα χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα, με την υποστήριξη του ΟΑΕΔ και με πολύ μεράκι από τους ανθρώπους – εργαζόμενους που ανέλαβαν να τολμήσουν να δημιουργήσουν αυτές τις επιχειρήσεις. Βάλαμε δύο παράλληλους στόχους:
· Να στηθούν οι επιχειρήσεις μέσα σε ένα πλαίσιο κοινωνικό αλλά να λειτουργήσουν σύμφωνα με τους κανόνες της ανοικτής αγοράς.
· Να βρούνε εργασιακή απασχόληση άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Τι καθορίζει το κοινωνικό;
Ότι ξεκινάει η επιχείρηση για να απασχολήσει άτομα με ειδικές ανάγκες. Ότι δεν ξεχνάει τη κοινωνική διάσταση της συνύπαρξης των εργαζομένων στο εργασιακό πλαίσιο μέσα σε συνθήκες αξιοπρέπειας, αλληλοσεβασμού και αναγνώρισης.
Τι καθορίζει την εργασιακή απασχόληση;
Η αξιολόγηση, η εκπαίδευση όχι μόνο στο αντικείμενο της εργασίας αλλά και στις εργασιακές δεξιότητες, στις συνθήκες εργασίας, στην αλλαγή της στάσης ζωής από «άρρωστος, ανήμπορος και υπερπροστατευμένος» σε ισότιμο μέλος της κοινωνίας ανεξάρτητα από το βαθμό ικανότητας.
Πως μπορούν να επιβιώσουν όμως αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις στην ανταγωνιστικότητα της ανοιχτής αγοράς;
Παραθέτω τα 4 βήματα που προτείνει ο Γιώργος Παπαδόπουλος σύμβουλος του ολιστικού management.
1. αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης της κοινωνικής επιχείρησης. Σε ποιο στάδιο ανάπτυξης βρίσκεται, ποιες οι δυσκολίες, ποια τα δυνατά σημεία, ποιες οι ευκαιρίες και ποιες οι απειλές.
Βάση αυτής της αξιολόγησης θα μελετηθούν οι στρατηγικές αντιμετώπισης
2. Σχεδιασμός, εφόσον ξεκαθαριστεί η μελλοντική κατεύθυνση της επιχείρησης και προσδιοριστεί το χρονοδιάγραμμα με βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους.
3. Το πιο σημαντικό είναι να καθοριστεί ποιοι θα δουλέψουν για να καλύψουν τους στόχους
4. τι γνώση χρειάζεται για να επιτευχθούν τα 3 βήματα και να εκπαιδευτούν οι εμπλεκόμενοι στις νέες απαιτήσεις.
Αυτό που θα πρόσθετα για να το συνδέσω με τη δίκη μας πραγματικότητα είναι ότι χρειαζόμαστε επιπλέον ένα υποστηρικτικό περιβάλλον τόσο από τις υπηρεσίες μέσα στις οποίες λειτουργούμε όσο και από το κράτος.
Μάγδα Νιαμούρη, Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Εκπαιδεύτρια στον Συνεταιρισμό Δραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας ΠΥΞΙΔΑ
1. ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ;
Στους κόλπους της ΠΕΨΑΕΕ, έχουν γίνει κατά καιρούς προσπάθειες συντονισμού, οργάνωσης και προώθησης του έργου και κατά συνέπεια των αναγκών, επιχειρήσεων που απασχολούν Άτομα με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα και που δεν υπόκεινται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην νομοθεσία περί ΚΟΙΣΠΕ. Οι προσπάθειες αυτές έμειναν στη μέση. Και αυτό συνέβη όχι επειδή ξαφνικά τα προβλήματα αυτών των επιχειρήσεων έπαψαν να υπάρχουν.
Το δίκτυο αυτό πρέπει να ενεργοποιηθεί γιατί:
· Η απουσία της ενισχυτικής υποστήριξης από τον κρατικό φορέα είναι πλέον καταστροφική
· Η κρίση του εμπορίου δεν εξαιρεί επιχειρήσεις με κοινωνικό χαρακτήρα
· Οι λύσεις του «ποδιού» για αυτές τις επιχειρήσεις φαίνεται να έχουν εξαντληθεί.
· Μολονότι οι επιχειρήσεις αυτές διάλεξαν τον «δύσκολο δρόμο», η επιβίωση τους εδώ και τόσα χρόνια, η συνεχής επιχειρηματική τους δραστηριοποίηση και η προσφορά τεχνογνωσίας και εμπειρίας σε δομές κρατικά υποστηριζόμενες, αποδεικνύουν τον καίριο ρόλο τους στον χώρο της επαγγελματικής αποκατάστασης Ατόμων με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα.
2. ΠΟΙΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ;
Ιδιωτικές πρωτοβουλίες Κοινωνικών επιχειρήσεων που απασχολούν Άτομα με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα (Συνεταιρισμοί, Αστικές Κερδοσκοπικές κλπ). Είναι αναγκαίο ο βασικός πυρήνας των μελών να είναι επιχειρήσεις, με συνεχή εμπορική δραστηριοποίηση σε χονδρική ή/και λιανική (αν πρόκειται για αναλώσιμα αγαθά) & σε παροχή υπηρεσιών, με καθόλου έως ελάχιστη ενισχυτική υποστήριξη.
Εδώ θα πρέπει να διασαφηνιστεί και να καταγραφεί τι εννοούμε με τους όρους: επιχείρηση, συνεχή εμπορική δραστηριοποίηση, ποσοστό ενισχυτικής υποστήριξης, κοινωνικό & οικονομικό όφελος των απασχολούμενων Ατόμων με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα, προκειμένου να ύπαρξη σύμπνοια στόχων.
3. ΠΟΙΟΙ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ;
Η καταγραφή των στόχων του δικτύου οφείλει να αποτελέσει μια συλλογική εργασία. Στόχοι απτοί & όχι μεγαλεπήβολοι. Αυτό που ζητάμε κυρίως, είναι μια επίσημη πλέον αναγνώριση από το κράτος της δουλειάς μας και η ένταξη της δουλειάς αυτής στις νομοθετικές διατάξεις περί ΚΟΙΣΠΕ.
· Επίσημη αναγνώριση από το Κράτος
· Προώθηση διαδικασιών για διευθέτηση θεμάτων θεσμικών, οικονομικών κλπ
· Ενδυνάμωση, γνωστοποίηση και προβολή του λόγου και του έργου των κοινωνικών επιχειρήσεων σε κράτος και κοινωνία
· Δημιουργία βάσης δεδομένων, συγκέντρωση της τεχνογνωσίας, προβλημάτων και λύσεων που κουβαλάει το κάθε μέλος
· Ανταλλαγή απόψεων, γνώσεων και εμπειριών
· Δημιουργία βάσης δεδομένων με προγράμματα, υπηρεσίες, φορείς, ημερίδες, συνέδρια κλπ σε θέματα που αφορούν την λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων
· Καλλιέργεια οικονομικών συνεργασιών όπου αυτές είναι δυνατές
4. ΠΩΣ ΘΑ ΔΙΟΙΚΕΙΤΑΙ ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ;
Τουλάχιστον μέχρι να εδραιωθεί η λειτουργία και να καταγραφεί η φιλοσοφία του δικτύου είναι απαραίτητη & αναγκαία η προσωπική συμμετοχή ενός τουλάχιστον εργαζομένου από κάθε επιχείρηση.
Οι προηγούμενες προσπάθειες έμεναν στην μέση, πολλές φορές στην αρχή, κυρίως διότι ο χρόνος και τα πρόσωπα που καλούνταν να διαθέσει η κάθε επιχείρηση ήταν πολύτιμα και ανεκτίμητης αξίας για την ημερήσια επιβίωση της επιχείρησης. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Για να μην μείνει και αυτή η προσπάθεια στα σκαριά απαιτείται: α. η δέσμευση κάθε επιχείρησης, β. η κινητοποίηση από πλευράς ΠΕΨΑΕΕ ως αρμόδιο όργανο για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και επαγγελματική επανένταξη, για συνέχιση αυτής της προσπάθειας, γ. η άμεση επίτευξη κάποιων στόχων που θα δώσουν θάρρος για ενδυνάμωση και στήριξη του δικτύου.
5. ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΨΑΕΕ ΣΤΟ ΔΙΚΤΥΟ;
ΠΕΨΑΕΕ: Πανελλήνια Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη.
Από τον τίτλο και μόνο προκύπτει ότι η ΠΕΨΑΕΕ οφείλει να αποτελέσει την συντονίστρια και την ενδυναμώτρια του δικτύου. Να μεταμορφωθεί σε δυναμικό μεταφραστή των αναγκών και του έργου των επιχειρήσεων - μελών του δικτύου. Αυτό συνεπάγεται τα μέλη του δικτύου να είναι και μέλη της ΠΕΨΑΕΕ, διότι με αυτόν τον τρόπο δυναμώνει η ισχύς της Ένωσης, συνεπώς και η δύναμη διεκδίκησης των μελών του δικτύου.
Το δίκτυο δεν έρχεται σε αντίθεση με την λειτουργία και την ύπαρξη των ΚΟΙΣΠΕ. Απλά έρχεται να αντισταθεί στον επεκτατικό χαρακτήρα της νομοθεσίας η οποία αγνοεί / αδιαφορεί για την λειτουργία των επιχειρήσεων που προϋπήρχαν, ενώ την ίδια στιγμή η πλειοψηφία αυτών των επιχειρήσεων λειτουργούν μέσα στην κοινότητα και στο χώρο του εμπορίου ισότιμα και αναγνωρισμένα.