HomeΨηφιακή ΒιβλιοθήκηΆρθραΆρθρα (Ελληνικά)ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-"Η ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ"

ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ-"Η ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ"

Η ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ

ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Ένστικτα ζωής και ένστικτα θανάτου.

Μια παρουσίαση θεμελιακών ψυχαναλυτικών εννοιών

 

Ο θάνατος ως έννοια, ως μοιραία και αναπότρεπτη κατάληξη της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν γίνεται αντιληπτός από την αρχή της ζωής. Το παιδί, στα πρώτα του χρόνια, δεν μπορεί να συλλάβει την έννοια του θανάτου. Το τρομακτικό γι' αυτό είναι ο αποχωρισμός ή η απώλεια. Ακόμη και ο μικρός σε διάρκεια αποχωρισμός, μπορεί να πάρει διαστάσεις καταστροφικές.

Ο άνθρωπος, το ανθρώπινο είδος, -από τις πρώτες ακόμη φάσεις της εξέλιξης του - θα συλλάβει την έννοια του θανάτου. Με τα πρώτα γνωρίσματα του ψυχισμού, δηλ. τα σύμβολα, τη μαγική σκέψη, το άγχος, τη μεταφυσική ενασχόληση, τη σχέση ζωής και θανάτου, αυτός είναι εκεί, παρών. Βασική έγνοια και μέλημα όλων των θρησκειών, πρωτόγονων και εξελιγμένων είναι ο θάνατος. Τρομακτικός, αδυσώπητος, αναπόφευκτος.

Ο άνθρωπος θα προσπαθήσει να τον αποφύγει, να τον αγνοήσει, να τον δεχθεί, να τον πολεμήσει, κάποτε μαγικά να τον νικήσει. Ο Κωστής Παλαμάς με το ποιητικό ύφος της εποχής του, απεικονίζει όλες αυτές τις προσπάθειες του ανθρώπου :

 

ΚΑΒΑΛΑ ΠΑΕΙ Ο ΧΑΡΟΝΤΑΣ

το Διγενή στον Άδη -

κι άλλους μαζί... Κλαίει, δέρνεται,

τ' ανθρώπινο κοπάδι !

 

- Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα,

δεν περνώ με τα χρόνια !

Μ' άγγιξες και δε μ' ένιωσες

στα μαρμαρένια αλώνια ;

 

Και σα να μην τον πάτησε του Χάρου το ποδάρι,

ο Ακρίτας, μόνο, ατάραχα κοιτάει τον καβαλάρη.

Δεν χάνομαι στα Τάρταρα μονάχα ξαποσταίνω

στη ζωή ξαναφαίνομαι και λαούς ανασταίνω"

 

Όλα είναι παρόντα. Η συντριβή του ανθρώπου από τον θάνατο, η αποδοχή του θανάτου από τον άνθρωπο. Η μεγαλομανιακή άρνηση του στα λόγια που του απευθύνει ο Διγενής, αλλά πάνω απ' όλα, η διαρκής παρουσία του σε κάθε στίχο, σε κάθε στροφή. Ο άνθρωπος, σταθερά μέσα στην τέχνη και μέσω αυτής, ακυρώνει τον θάνατο και αυτό είναι στοιχείο αναπόσπαστο της παράδοσης των διαφόρων λαών. Μερικές φορές, αυτό γίνεται και με την ίδια τη γλώσσα, με μετασχηματισμούς των λέξεων. Στα Λατινικά και τις λατινογενείς γλώσσες, η λέξη για τον Θάνατο είναι Mort(us) και για την Αγάπη Amor.

Με το στερητικό Α η αγάπη εξουδετερώνει τον θάνατο. Οι ώριμοι, οι σοφοί του ανθρώπινου είδους -σε όλες τις εποχές- θα προσπαθήσουν να τον αποδεχθούν και να τον μεταβολίσουν. Η φιλοσοφική σκέψη και η επιστημονική επεξεργασία -αυτό που θα προσπαθήσουμε να κάνουμε και εμείς, όλοι, εδώ- είναι μέρος αυτής της προσπάθειας.

Ας έρθουμε τώρα στο θέμα του σεμιναρίου γενικότερα, αλλά και ειδικότερα αυτής της Στρογγυλής Τράπεζας, δηλ. τη σχέση των ενστίκτων ζωής και θανάτου μεταξύ τους αλλά και με την Ψυχο-Ογκολογία.

Ο κ. Δημήτρης Δαμίγος, οργανώνοντας με επιστημοσύνη και τέχνη τις ενότητες του σεμιναρίου, ενσωμάτωσε και μια ψυχαναλυτική, θεωρητικο-κλινική, προσπέλαση της Ψυχο-Ογκολογίας. Είχε δίκιο νομίζω. Το ψυχαναλυτικό πρίσμα, προσφέρει μια καταπληκτική δυνατότητα αντίληψης, αντιμετώπισης και διερεύνησης των προβλημάτων που προκύπτουν στον ογκολόγο, τον νοσηλευτή, τον χειρουργό ακόμη και τον διοικητικό υπάλληλο, όλους αυτούς δηλαδή που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στον δύσκολο χώρο της Ογκολογίας.

 

Παρουσίαση ορισμένων Ψ/Α εννοιών που έχουν σχέση με τον θάνατο

Έρχομαι πλέον στην ανάπτυξη των βασικών εννοιών γύρω από τα ένστικτα ζωής και τα ένστικτα θανάτου. Τα ένστικτα ή ενορμήσεις, είναι μια αφηρημένη, μεταψυχολογική έννοια, που περιέγραψε ο Freud. Δεν είναι βέβαια απτή και γίνεται αντιληπτή μόνο μέσα από την εκδήλωση του όντος. Χρησιμοποιώ τον όρο "ένστικτο" αντί για τον όρο "ενόρμηση" που είναι ψυχαναλυτικά ορθότερος, για να δώσω σ' αυτόν περισσότερο το θεμελιακό του χαρακτήρα και τη βιολογική του βάση. Στο κείμενο αυτό, θα χρησιμοποιήσω πια, αδιάκριτα, τους δύο όρους.

*"Ενορμήσεις", είναι τα ένστικτα που αφορούν το ανθρώπινο είδος. Σε αντίθεση με το ζώο, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να τροποποιεί ως ένα βαθμό το στόχο της ενστικτώδους λειτουργίας του, καθώς και να προσαρμόζει την προσπέλαση του αντικειμένου (της επιθυμίας του), ώστε η πραγμάτωση να είναι περισσότερο πιθανή".

Ξεκινώ με τον ορισμό που δίνει για τις Ενορμήσεις Ζωής και τις Ενορμήσεις Θανάτου το διεθνώς αναγνωρισμένο, κλασσικό πλέον, "Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης" των Laplanche και Pontalis :

 

* Ενορμήσεις Ζωής

" Μεγάλη κατηγορία ενορμήσεων, την οποία ο Φρόϋντ αντιπαραθέτει, στην τελευταία θεωρία του, στις ενορμήσεις θανάτου. Οι ενορμήσεις ζωής προσπαθούν να συγκροτούν όλο και μεγαλύτερες ενότητες και να τις διατηρούν. Οι ενορμήσεις ζωής, που ορίζονται επίσης με τον όρο Ερως, καλύπτουν όχι μόνο τις λεγόμενες σεξουαλικές ενορμήσεις, αλλά και τις ενορμήσεις αυτοσυντηρήσεως".

Πρόκειται -στην ευρεία έννοια- για τις εκδηλώσεις της libido. Μέσα σ' αυτές περιλαμβάνονται οι ενορμήσεις που αφορούν την ανεύρεση χαράς, τρυφερότητας, επικοινωνίας ερωτικής ή άλλης με τους συντρόφους, τα αγαπημένα πρόσωπα, την εγκατάσταση και διατήρηση σχέσεων αγάπης μέσα στα πλαίσια του οικογενειακού αστερισμού. Σ' αυτήν περιλαμβάνεται επίσης και ο Έρως προς ένα ιδανικό, η λιβιδινική επένδυση μιας ιδεολογίας, ενός στόχου επιστημονικού, επαγγελματικού ή άλλου.

Ολες αυτές οι ανθρώπινες εκδηλώσεις, έχουν ένα ευρύ πεδίο, όπως άλλωστε αναφέρεται. Δεν αφορούν την σεξουαλική επιθυμία και πράξη με τη στενή έννοια. Ούτε αναφέρονται σ' έναν "πανσεξουαλισμό" για τον οποίο κατηγορήθηκε ο Freud και τον οποίον, ο ίδιος δεν υποστήριξε ποτέ.

Για να αντιληφθούμε όμως αυτή την ευρύτητα, πρέπει να συμπληρώσουμε μερικά λόγια για την διαδικασία της μετουσίωσης, που λειτουργεί παράλληλα με τις ενορμήσεις. Η μετουσίωση είναι ένας αμυντικός μηχανισμός του Εγώ που προορισμό έχει να βοηθήσει, όπως άλλωστε και όλοι οι μηχανισμοί άμυνας, την προσαρμογή του ατόμου στην εξωτερική πραγματικότητα. Σ' αυτή την περίπτωση, η σεξουαλικότητα δεν έχει ως στόχο πια την σεξουαλική ικανοποίηση αλλά η libido μετουσιώνεται σε δοτικότητα και στοργή στους άλλους, σε ιδεολογία, σε τέχνη ή επιστήμη.

Στην πρώτη περίοδο της θεωρητικής επεξεργασίας αυτών των εννοιών, ο Freud τοποθετεί σε αντιπαράθεση τη σεξουαλικότητα προς το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Ομως, με το σημαντικότατο έργο του "Πέρα από την Αρχή της Ηδονής", από το 1920 και μετά, οι δύο αυτές μορφές ενορμήσεων ανήκουν στα ένστικτα ζωής, δηλ. τοποθετούνται και οι δύο κάτω από τον όρο Έρως, κάτω από την ενόρμηση της αγάπης.

Η αντίθεση ή αντιπαράθεση πλέον, από το 1920 και μετά, αφορά τα ένστικτα ζωής προς τα ένστικτα θανάτου.

Μέσα στο χώρο της Ψυχο-Ογκολογίας πια, τα ένστικτα ζωής καταλαμβάνουν θέση, θα έλεγα στο σύνολο του ρόλου μας : τα κινητοποιούμε, τα αξιοποιούμε στο έπακρο, θεραπευτές και θεραπευόμενοι - σε συνειδητό και σε ασυνείδητο επίπεδο-, για να αντιπαρατεθούν στο ψυχικό και σωματικό θάνατο.

 

Ας δούμε τώρα, την άλλη κατηγορία ενστικτωδών λειτουργιών, σύμφωνα με τον ορισμό πάλι του "Λεξιλογίου της Ψυχανάλυσης"

* Ενορμήσεις θανάτου

"Μέσα στο πλαίσιο της τελευταίας φροϋδικής θεωρίας των ενορμήσεων εμφανίζεται μια βασική κατηγορία ενορμήσεων, οι οποίες αντιτίθενται στις ενορμήσεις ζωής και τείνουν στην ολοκληρωτική μείωση των εντάσεων, δηλαδή στην επαναφορά του έμβιου όντος στην ανόργανη κατάσταση. Αν και οι ενορμήσεις θανάτου είναι αρχικά στραμμένες προς το εσωτερικό και τείνουν προς την αυτοκαταστροφή, δευτερογενώς κατευθύνονται προς το εξωτερικό, εμφανιζόμενες τότε με τη μορφή της επιθετικής ενόρμησης ή της ενόρμησης καταστροφής".

Υπάρχουν ένστικτα θανάτου ; Είναι γνώρισμα του ανθρώπινου είδους ; Ο Freud από το 1920, έως τον θάνατο του (1939) υποστηρίζει σταθερά αυτή την άποψη. Σε αντίθεση με τις άλλες βασικές έννοιες της φροϋδικής θεωρίας (ασυνείδητο, οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ψυχαναγκασμός στην επανάληψη κ.λ.π) αυτή η συγκεκριμένη -η ύπαρξη ενστίκτων θανάτου- δεν έγινε αποδεκτή από το σύνολο των ψυχαναλυτών. Κανείς όμως από τους θεωρητικούς της ψυχανάλυσης δεν αμφισβήτησε την ύπαρξη μιας -αδρά- ταυτόσημης έννοιας, αυτής των επιθετικών-καταστροφικών ενορμήσεων.

Ίσως η αποδοχή της ύπαρξης των ενστίκτων θανάτου, να δημιουργεί σοβαρό ναρκισσιστικό πλήγμα για το ανθρώπινο είδος. Ίσως πάλι, να γεννά ηττοπάθεια η οποία είναι σε πλήρη αντίθεση με τη δύναμη και την αισιοδοξία που απαιτεί κάθε μορφή ψυχοθεραπείας, ακόμη και αυτή της απλής ψυχολογικής βοήθειας, πόσο μάλλον της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας. Η πιο προκλητική και ταυτόχρονα βαθυστόχαστη διατύπωση για την αναγκαιότητα της αισιόδοξης τοποθέτησης του θεραπευτή απέναντι στον θεραπευόμενό του, ανήκει στον R. Diatkine ο οποίος έλεγε σχετικά, ότι, ο ψυχαναλυτής πρέπει να είναι αισιόδοξος πέρα από τα όρια, εκτός πραγματικότητας. Ο ογκολόγος που θα πιστέψει στην ύπαρξη ενστίκτου θανάτου, θα είναι ίδιος, όπως και πριν, απέναντι στον άρρωστο του και τον εαυτό του ; Πόσο αυτό άραγε θα επηρεάσει τη στάση του απέναντι στην ευθανασία ; Στο χώρο της Ψυχο-Ογκολογίας, αλλά και γενικότερα της ψυχολογίας, δεν έχει τόση σημασία η εξωτερική μας θέση αλλά η βαθύτερη στάση μας.

Τις ενορμήσεις, ως γνωστόν, τις χαρακτηρίζει μια μεγάλη πλαστικότητα. Μεταβάλλονται συνεχώς ως προς τον σκοπό και ως προς το αντικείμενο που επενδύουν. Αλλοτε η επιθετικότητα εκφράζεται με την μορφή καταστροφής, μερικής ή ολικής. Άλλοτε αντίθετα, γίνεται γόνιμη δραστηριότητα. Άλλοτε η επιθετική-καταστροφική ενόρμηση στρέφεται προς τους άλλους και άλλοτε προς το ίδιο το υποκείμενο. Πάλι είτε μερικά είτε ολικά.

Η διαπλοκή των ενορμήσεων ζωής και θανάτου, στην οποία θα αναφερθούμε και πιο κάτω, είναι παρούσα σε κάθε έκφραση της συμπεριφοράς του όντος. Ο άνθρωπος αλλά και το ζώο μέσω της επιθετικότητας που κατευθύνεται προς το περιβάλλον, επιδιώκει την επιβίωση. Δηλ. η επιθετικότητα μπαίνει στην υπηρεσία του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης του όντος και όχι μόνον της καταστροφής.

Πολύ ενδιαφέρον σημείο στους προαναφερόμενους ορισμούς του "Λεξιλογίου της Ψυχανάλυσης", είναι αυτό που αφορά την ιδιότητα των ενορμήσεων ζωής: "....να συγκροτούν όλο και μεγαλύτερες ενότητες, και να τις διατηρούν...". Οι ενότητες αυτές αφορούν βέβαια τη σχέση του ατόμου με τον άλλο αλλά και με την κοινωνική ομάδα, καθώς και το ρόλο του και τις υποχρεώσεις του απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Η συγκρότηση και λειτουργία αυτών των ενοτήτων, είναι αποτέλεσμα κάποιων ωριμοποιών διαδικασιών του ατόμου, που έχουν προηγηθεί στη σχέση με τον άλλο, είτε δυαδική (με τη μητέρα) είναι αυτή, είτε τριαδικοποιημένη.

Στις ενορμήσεις θανάτου αντίθετα, κυρίαρχο στοιχείο είναι, η αποδιοργάνωση, η διάλυση αυτών των ενοτήτων. Αυτό που ο Freud εξέφρασε ως τάση διάλυσης και επιστροφής στην ανόργανη ύλη, είχε εκφραστεί πριν απ' αυτόν, με το χωρίο από τη νεκρώσιμη ακολουθία της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας: ""χους ην και εις χουν απελεύσητω..."

 

Διαπλοκή των ενορμήσεων

Ίσως είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι στη μελέτη των ενορμήσεων.

Ποτέ  οι ενορμήσεις της  ζωής,  ή οι επιθετικές- καταστροφικές  ενορμήσεις δεν εκδηλώνονται ανεξάρτητα ή αυτόνομα, οι μεν από τις δε. Σε κάθε έκφραση της ανθρώπινης συμπεριφοράς υπάρχει πάντα ένα μείγμα και των δύο.  Άλλωστε λέγεται σταθερά ότι το ρόδο  και το  αγκάθι είναι πάντοτε μαζί. Από τον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού θα εκδηλωθεί αυτή η διαπλοκή,  η εναρμόνιση   θα   μπορούσαμε   να   πούμε:  το   βρέφος θηλάζει, επενδύει με το ένστικτο της ζωής το μαστό, τη θηλή και συγχρόνως "επιτίθεται", τη δαγκώνει.

Στα παιδιά και τους ενήλικες μπορούν να αναφερθούν κλασσικά παραδείγματα μορφών διαπλοκής που αποτελούν έκφραση της ανθρώπινης αμφιθυμίας, όπως :

Τα έντονα,  θετικά και αρνητικά συναισθήματα,  του παιδιού προς τον γονέα του   ίδιου   φύλου.   Συναισθήματα   που   ενίοτε   φθάνουν   στην   ανάγκη   μιας συμβιωτικής,   συγκυτιακής   ενότητας   με   αυτόν,   ενώ   ταυτόχρονα   μπορεί  να υπάρχουν ευχές θανάτου γι' αυτόν τον ίδιο γονέα.

Η αγάπη και το μίσος, συγχρόνως, ανάμεσα στα αδέλφια

Τα   γεμάτα   γοητεία   μικρά   δαγκώματα   κατά   τη   διάρκεια   της   σεξουαλικής πράξης, στις ερωτικές σχέσεις των εφήβων και των ενηλίκων. Ο πόνος, είναι σταθερό στοιχείο, που πολύ συχνά αναφέρεται και στα ερωτικά τραγούδια : "....θα   πληρώσω   όσο-όσο,   να   μου   κάνουν   μια   μελανιά..."   λέει  ο   Αλκίνοος Ιωαννίδης στο τραγούδι "Στην αγορά του Αλ Χαλίλ"

Αυτή η διαπλοκή, δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει, με δραματική μορφή, μέσα στο, γεμάτο διλήμματα, πρόβλημα της ευθανασίας. Και από το μέρος του θεραπευτή αλλά και απ' αυτό του θεραπευομένου.

 

Συνδέσεις των ψυχολογικών και ψυχαναλυτικών εννοιών με την Ψυχο-Ογκολογία

Δεν θα ήταν άσκοπη η παρουσίαση ορισμένων εννοιών και όρων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την Ογκολογία και τον θεραπευτή. Θα μπορούσε να βοηθήσει στον εμπλουτισμό του ρόλου του και στην αποσαφήνιση των συναισθημάτων του αρρώστου.

Ρόλος και δυνατότητες ψυχολογικών παρεμβάσεων του θεραπευτή στην Ογκολογία. Ο συνδυασμός βιολογικών και ψυχολογικών παρεμβάσεων στην Ιατρική πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες προσφοράς υπηρεσιών στον άρρωστο. Ο ψυχολογικός παράγων αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία όσο βαρύτερη είναι η νόσος και όσο πιο κοντά στον θάνατο είναι ο άρρωστος. Είναι κρίμα που η Θεραπευτική, σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες, χρησιμοποιεί τόσο λίγο αυτές τις δυνατότητες του μη- ψυχολόγου ή ψυχιάτρου. Φωτεινή εξαίρεση είναι αυτό το σεμινάριο και γενικότερα ο προσανατολισμός της Ογκολογίας στα Γιάννενα. Ο θεραπευτής σοβαρών οργανικών παθήσεων, όπως είναι οι όγκοι, δεν είναι απαραίτητο να έχει τις γνώσεις ή να ακολουθεί τις τεχνικές που χρησιμοποιεί ο ψυχίατρος ή ο ψυχοθεραπευτής. Έχει τη δυνατότητα - από το ρόλο του - να προσφέρει συχνά ουσιαστικότερη ψυχολογική βοήθεια από εκείνους.

Η εγκατάσταση μιας στερεής και αυθεντικής συναισθηματικής σχέσης με τον άρρωστο του, θα διακινήσει σ' αυτόν ψυχο-βιολογικούς μηχανισμούς αποκατάστασης και επιθυμία ίασης από τους οποίους, πολύ συχνά, εξαρτάται η έκβαση της νόσου. Σχετικές μελέτες, που μας αφήνουν έκπληκτους, έδειξαν πως η ψυχοθεραπεία μπορεί να περιορίσει ουσιαστικά έναν όγκο.

Για την εγκατάσταση της συναισθηματικής σχέσης, όπως την ανέφερα, είναι αρκετό για τον θεραπευτή της Ογκολογίας να κινηθεί με την έμφυτη δοτικότητά του, με την ανθρώπινη εμπειρία του και αντίληψη των συναισθημάτων του άλλου. Ο θεραπευτής αυτός με αισιοδοξία και πίστη στη δυνατότητα του για ψυχολογική βοήθεια, θα έχει καλύτερα αποτελέσματα αν χρησιμοποιήσει εμπειρικά ένα ψυχαναλυτικό πρίσμα αντίληψης των καταστάσεων. Ψυχαναλυτικό πρίσμα σημαίνει αποδοχή ορισμένων βασικών εννοιών, όπως αυτές που ανέφερα. Επιπλέον αποδοχή ότι πίσω από κάθε ψυχιατρικό σύμπτωμα (άγχος, κατάθλιψη) ή σοβαρό πρόβλημα όπως π.χ. η σωματική νόσος, υπάρχουν ενδοψυχικές συγκρούσεις, συναισθήματα ενοχής, ένα ολόκληρο πλέγμα συναισθημάτων και καταστάσεων. Οτι αυτά τα βαθύτερα προβλήματα είναι, εν πολλοίς, άγνωστα στον άρρωστο (με ψυχική ή σωματική νόσο). Οτι αναζητώντας μαζί του την βαθύτερη αιτία, την αιτιολογία, μπορούμε να τον βοηθήσουμε ουσιαστικά.

Ο άρρωστος της ογκολογίας, δεν έχει ανάγκη μόνο από στοργή. Πρέπει παράλληλα να τον καταλάβουμε, ή πιο σωστά να τον βοηθήσουμε να καταλάβει : τι σχέση έχει με το σώμα του και με την νόσο του, πώς εκτιμά τις δυνατότητες σε συνάρτηση με την ηλικία του, πόσο είναι δεμένος με τους άλλους, πόσο ένοχος αισθάνεται απέναντι τους και πόσο θεωρεί ότι ανήκει στη ζωή. Μια σειρά προβλημάτων που αν εκφρασθούν ως ερωτήματα, συγκεκριμενοποιηθούν και γίνουν λόγος, ο άρρωστος θα κερδίσει πολύ.

Σχέσεις του αρρώστου της Ογκολογίας με το σώμα του. Ένα βασικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, είναι αυτό που αφορά τη σχέση του αρρώστου με το σώμα του πριν από την εμφάνιση του όγκου. Θα λέγαμε ότι κανένας δεν αγαπάει το σώμα του όσο θα έπρεπε. Ανάλογα με τις εποχές και τα ψυχολογικά ή σωματικά του προβλήματα, το αγαπάει περισσότερο ή λιγότερο. Η αγάπη του σώματος και κατ' επέκταση του συνόλου της ύπαρξης μας, είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ψυχαναλυτική έννοια του ναρκισσισμού. Ο ναρκισσισμός θεωρείται φύλακας της ζωής και είναι μία από τις εκφράσεις των λιβιδινικών ενορμήσεων που στρέφονται προς το είναι, προς το υποκείμενο. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους οι λιβιδινικές ενορμήσεις στρέφονται βέβαια προς το αντικείμενο, τον άλλο. Στον αντίποδα της αγάπης του υποκειμένου για το σώμα του, βρίσκεται η αυτοκτονία -σχεδιασμός ή πραγματοποίηση-ακραία μορφή των ενορμήσεων θανάτου. Η διακύμανση της αγάπης και της φροντίδας για το σώμα εξαρτάται από την αυτοεκτίμηση του ατόμου και τα συναισθήματα ενοχής. Πόσες φορές μια "ανεξήγητη" παραμέληση δεν καθυστερεί τη διάγνωση της νόσου...; Καθυστέρηση, που πολλές φορές έχει μοιραίες συνέπειες για το άτομο. Η ενοχή που οδηγεί σ' αυτή τη μορφή της ασυνείδητης αυτο-τιμωρίας, μπορεί να συνδέεται με πραγματικά γεγονότα (εγκατάλειψη ενός συντρόφου, επιθετικότητα, παραμέληση ενός παιδιού) ή με φαντασιωσικές, συχνά ασυνείδητες ενοχές.

Τα γεννητικά όργανα, το δέρμα και ειδικότερα στη γυναίκα, το στήθος, επενδύονται συχνότερα και εντονότερα με συναισθήματα ενοχής. Γενικά μια σοβαρή σωματική νόσος αναζωπυρώνει παλαιότερα ψυχικά τραύματα, τραύματα που μπορεί να είχαν απωθηθεί στο ασυνείδητο και να είχαν καλυφθεί με αμνησία. Βέβαια, κι' αυτή η ίδια η βαριά αρρώστια, είναι ένα ψυχικό τραύμα.

Η επεξεργασία αυτών των θεμάτων από τον θεραπευτή της Ογκολογίας, οδηγεί συχνά σε ψυχικές ανακατατάξεις, πολύ ωφέλιμες για τον πάσχοντα. Μπορεί ο θεραπευτής να αισθάνεται αναρμόδιος ή αβέβαιος να χειρισθεί τα ψυχικά προβλήματα του αρρώστου. Η πείρα όμως δείχνει ότι παρεμβάσεις αυτού του τύπου, που έγιναν με απλότητα, με αυθεντικό ενδιαφέρον και διακριτικότητα, οδήγησαν σε ψυχικές ανακατατάξεις. Η κατάθλιψη, η ενοχή, έχουν ένα ψυχο-δυναμικό χαρακτήρα, έχουν μια πλαστικότητα και μεταβάλλονται συνεχώς. Συχνά θεραπευτές, εξεπλάγησαν για το πως μπόρεσαν, με τη φροντίδα και με το διάλογο, να βελτιώσουν την ψυχική διάθεση, τα συναισθήματα αισιοδοξίας, και την αγάπη τελικά για ζωή, των αρρώστων τους.

 

Θέλησα με το κείμενο αυτό, να παρουσιάσω με απλό τρόπο, ορισμένες θεωρητικές έννοιες, έτσι ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν από τον θεραπευτή της Ογκολογίας. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός στην προσφορά ψυχολογικής βοήθειας προς τον άρρωστο, αρκετά διάφορος βέβαια από το ρόλο του ψυχιάτρου και του ψυχοθεραπευτή. Ο μη ειδικός, συχνά δεν υποψιάζεται πόσο πολύ μπορεί να βοηθήσει σ' αυτόν τον τομέα.

Όπως προβλεπόταν από την οργάνωση του σεμιναρίου, δεν ασχολήθηκα ειδικά με το θέμα της ευθανασίας.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

S. Freud (1920) : "Πέρα από την Αρχή της Ηδονής" Ελληνική έκδοση, , Δ. Τσάκος - Α. Καρανικόλας

S. Freud (1938) :"Abrigi de psychanalyse",   Paris,   Presses Universitaires de France, 1950.

J. Laplanche - J.B.Pontalis : "Vocabulaire de la Psychanalyse", Presses Universitaires de France, Paris, 1981 Ελληνική έκδοση, "Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης", Κέδρος Α. Ε., 1986

καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής : Π.ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Μελετίου Πήγα 22, Αθήνα 11636 Τηλ. (210)-9221739

 

          

Free business joomla templates

wherein the then 34-year-old Jean-Claude Biver announced in the midst of the quartz era that this was a brand dedicated to mechanical watches. The announcement shook attendees at the event, in any case, https://www.replicaswatches.online https://www.replicaswatches.vip this replica Rolex Daytona Diamond is the best watch out for racecar motorists, comes the light on the references of Buzz Aldrin and Neil Armstrong own Omega Speedmasters, https://www.qualitywatch.co skwatches.com but just try several chronographs and really feel and try the pushers. When operating the Lange 1815 Chronograph you will feel the smooth yet firm click.